Raporti gjashtëmujor i Agjencisë për Mbrojtjen e të Drejtës për Qasje të Lirë në Informacione me Karakter Publik për periudhën janar-qershor 2025, evidenton një problem serioz dhe të vazhdueshëm me heshtjen administrative në institucionet publike të Maqedonisë së Veriut. Nga gjithsej 333 ankesa të pranuara, 234 ose 70.27% kishin të bëjnë me mosveprim të institucioneve ndaj kërkesave për informim brenda afatit ligjor. Institucionet me numrin më të lartë të ankesave për heshtje janë Ministria e Financave, Komuna e Dollnenit dhe Qyteti i Shkupit, transmeton Portalb.mk.

Raporti thekson se kjo praktikë nuk është rezultat i dështimeve të izoluara, por pasojë e një kulture të mbyllur institucionale, mungesës së mekanizmave të brendshëm për trajtimin e kërkesave, mungesës së transparencës proaktive dhe një niveli të ulët të llogaridhënies. Heshtja e institucioneve vlerësohet si një formë sistematike e shkeljes së të drejtës për informim dhe një tregues i mosrespektimit të sundimit të ligjit dhe përgjegjësisë publike.

“Duke pasur parasysh shkallën e lartë të ankesave të paraqitura për shkak të heshtjes administrative, Agjencia ka krijuar një praktikë sistematike të përgatitjes së raporteve analitike kushtuar heshtjes administrative. Këto raporte shërbejnë si një instrument për monitorimin, rritjen e ndërgjegjësimit publik dhe propozimin e reformave në këtë praktikë negative. Roli i tyre në identifikimin e dobësive institucionale dhe nxitjen e llogaridhënies është thelbësor për qeverisjen e mirë dhe zhvillimin demokratik”, thuhet në raport.

Analiza e numrit dhe karakterit të ankesave për shkak të heshtjes së administratës (1 janar – 30 qershor 2025)

Në periudhën e analizuar, në Agjenci u paraqitën gjithsej 333 ankesa, nga të cilat madje 234 ose 70.27%, kanë të bëjnë me heshtjen e administratës, përkatësisht mosveprimin ndaj kërkesave për qasje në informacione publike brenda afatit të përcaktuar ligjor. Këto të dhëna përfaqësojnë një vazhdim të trendit shqetësues të vërejtur në vitet e mëparshme dhe tregojnë nevojën për ndërhyrje sistemike.

Institucionet me numrin më të lartë të ankesave për shkak të heshtjes:

Në periudhën nga 01.01.2025 deri më 30.06.2025, më shumë ankesa u paraqitën kundër institucioneve të mëposhtme:

Kundër Ministrisë së Financave – nga gjithsej 51 ankesa, 48 ankesa janë për shkak të heshtjes së administratës,
Kundër Komunës së Dollnenit – 16 dhe të gjitha për shkak të heshtjes,
Kundër Qytetit të Shkupit – nga gjithsej 13, 9 ankesa janë paraqitur për shkak të heshtjes,
Kundër Komunës së Karposhit – nga gjithsej 12, 9 ankesa janë paraqitur për shkak të heshtjes,
Kundër Ministrisë së Shëndetësisë – nga gjithsej 10 ankesa, 9 janë për shkak të heshtjes,
Kundër Komunës së Ohrit – nga gjithsej 7, 6 ankesa janë paraqitur për shkak të heshtjes,
Kundër Komunës së Çairit – 6 dhe të gjitha për shkak të heshtjes së administratës,
Kundër Ministrisë së Sportit – nga 6 ankesa të paraqitura, 3 janë për shkak të heshtjes së administratës,
Kundër Ministrisë së Transportit – 5 ankesa, të gjitha për shkak të heshtjes së administratës dhe
Kundër Komunës së Likovës – 5 dhe të gjitha për shkak të heshtjes së administratës dhe
“Të dhënat e mësipërme tregojnë se heshtja e administratës nuk kufizohet vetëm në institucione individuale, por është e përhapur në nivele të ndryshme të qeverisjes dhe në sektorë të ndryshëm, veçanërisht midis organeve të qeverisjes qendrore dhe vendore”, thonë nga Agjencia.

Lëndët e zgjidhura dhe struktura e tyre:

Agjencia veproi në të gjitha 333 rastet e ankesave të paraqitura në periudhën raportuese në mënyrën e mëposhtme:

238 ankesa të miratuara, nga të cilat 83 u kthyen për rishqyrtim, dhe në 155 prej tyre poseduesit e informacionit u urdhëruan të vepronin sipas kërkesës për akses në informacion;
Në 56 ankesa procedura u ndërpre me kërkesë të ankuesit;
23 ankesa u refuzuan si të pabazuara dhe
16 u refuzuan si të papranueshme.
Nga gjithsej 234 ankesa të paraqitura për shkak të heshtjes së administratës, veprimet e Agjencisë rezultuan në rezultatet e mëposhtme pas paraqitjes së ankesave:

149 Vendime me të cilat Ankesa mbështetet dhe autoriteti i shkallës së parë urdhërohet të veprojë sipas Kërkesës së Kërkuesit,
5 Vendime me të cilat Ankesa refuzohet si e pabazuar,
12 Vendime me të cilat Ankesa refuzohet si e papranueshme,
49 Vendime me të cilat procedura pas një Ankese ndërpritet për shkak të tërheqjes së saj nga Kërkuesi, për shkak të një përgjigjeje të marrë nga mbajtësit gjatë procedurës së shkallës së dytë dhe
19 i kthehen për reagim mbajtësit të informacionit.
Duke vepruar mbi ankesat e përsëritura të paraqitura nga kërkuesit e informacionit të cilët nuk iu përmbajtën vendimit të Agjencisë, u miratuan 77 vendime meritore, nga të cilat 64 ishin për të detyruar poseduesin e informacionit të ofrojë informacionin e kërkuar nga kërkuesi në mënyrën dhe formën e kërkuar, 12 vendime ishin për të refuzuar ankesën dhe 1 ishte për të ndaluar procedurën.

“Numri i madh i vendimeve me objektive tregon mungesë gatishmërie ose rezistencë sistematike të institucioneve për të vepruar mbi kërkesat për qasje në informacion derisa ato të përcaktohen zyrtarisht të kalojnë nëpër një procedurë ankimimi për Agjencinë. Kjo jo vetëm që tregon një nivel të ulët të kulturës institucionale të llogaridhënies dhe transparencës proaktive, por gjithashtu rezulton në një rritje të panevojshme të barrës administrative të Agjencisë, e cila përdoret gjithnjë e më shumë si një mekanizëm korrigjues në vend që të jetë mjeti i fundit në procedurë. Në të njëjtën kohë, kjo praktikë krijon pengesa shtesë për kërkuesit, të cilët në vend të aksesit të shpejtë dhe efikas, përballen me pengesa administrative, barriera ligjore, vonesa të gjata dhe demotivim institucional”, thuhet në raport.

Analiza e trendeve dhe krahasimi i viteve të kaluara

Një krahasim i të dhënave mbi heshtjen administrative gjatë pesë viteve të fundit tregon një trend të qëndrueshëm, por të papranueshëm: heshtja administrative është vazhdimisht e pranishme në midis 60% dhe 80% të ankesave të paraqitura.

“Edhe pse ka disa luhatje në numrin e përgjithshëm të ankesave, përqindja e atyre që i referohen heshtjes së administratës mbetet e lartë dhe e qëndrueshme, me një rënie të lehtë në vitin 2021, por duke u rikthyer në një nivel të lartë në tre vitet e fundit. Kjo tregon një mosinteres të thellë institucional për të respektuar Ligjin për Qasje të Lirë në Informacione me Karakter Publik”, thuhet në raport.

Shqetësues është veçanërisht fakti që të njëjtat institucione – si Qyteti i Shkupit dhe Komuna e Ohrit, si dhe Ministria e Financave dhe Ministritë e Shëndetësisë dhe Transportit – përsëriten si mbajtës të së drejtës ligjore për të aksesuar informacion. Kjo tregon një problem kronik institucional, në vend të dështimeve individuale ose të kufizuara në kohë, thonë nga Agjencia.

“Përveç kësaj, numri i ankesave si numër absolut ndryshon, por mbetet i lartë, duke sugjeruar që qytetarët, gazetarët dhe organizatat e shoqërisë civile e njohin gjithnjë e më shumë heshtjen si një tregues të mungesës së transparencës dhe kërkojnë përgjigje institucionale duke paraqitur ankesa në Agjenci. Nga ana tjetër, kjo tregon gjithashtu një barrë institucionale në rritje mbi Agjencinë, e cila duhet të ndërmarrë veprime aty ku institucionet nuk arrijnë të përmbushin detyrimin e tyre themelor – t’u përgjigjen kërkesave të paraqitura brenda afatit ligjor. Në një sistem demokratik, heshtja administrative nuk duhet të jetë një praktikë. Ajo duhet të trajtohet si një formë pasiviteti institucional me pasoja të mundshme për besimin publik, sundimin e ligjit dhe luftën kundër korrupsionit”, thuhet në raport.

Agjencia për Qasje të Lirë në Informatat me Karakter Publik. Foto nga Meta.mk
Agjencia për Qasje të Lirë në Informatat me Karakter Publik. Foto nga Meta.mk
Arsyet për heshtje – mangësi institucionale

Analiza e ankesave në lidhje me heshtjen administrative tregon se problemi është thellësisht i rrënjosur në kulturën institucionale dhe praktikën administrative. Janë identifikuar disa faktorë kryesorë që shpjegojnë përhapjen dhe vazhdimësinë e heshtjes:

Mungesa e procedurave dhe standardeve të brendshme: Shumë institucione ende nuk kanë krijuar mekanizma të brendshëm për regjistrimin, gjurmimin dhe monitorimin e përpunimit të kërkesave për informacion. Mungesa e një strukture të qartë organizative çon në vonesa në përpunim ose injorim të plotë të kërkesave.
Koordinim dhe komunikim i brendshëm i dobët: Kërkesat shpesh ngecin në labirinte hierarkike dhe pa afate të qarta për përpunimin e kërkesave të paraqitura. Kjo çon në heshtje edhe kur nuk ka qëllim të vetëdijshëm për të fshehur informacionin.
Pasiviteti i zyrtarëve dhe mbikëqyrja e pamjaftueshme nga menaxhmenti: Pavarësisht trajnimit të ofruar nga Agjencia, praktika tregon se shumë zyrtarë nuk e perceptojnë të drejtën për qasje në informacion si një të drejtë thelbësore. Megjithatë, strukturat e menaxhimit shpesh janë të shkëputura ose tolerante ndaj një sjelljeje të tillë.
Mosrespektimi i detyrimit për transparencë proaktive: Neni 10 i Ligjit parashikon detyrimin për të publikuar një minimum informacioni në faqet e internetit të institucioneve. Por shumë prej tyre nuk i përmbushin as këto standarde themelore. Rekomandimi i qeverisë për vitin 2023 për të publikuar kërkesa dhe përgjigje anonime nuk është zbatuar ende nga shumica e institucioneve.
Këto arsye tregojnë se heshtja nuk është një gabim administrativ, por një dështim sistemik që buron nga llogaridhënia e dobët, profesionalizimi i pamjaftueshëm i administratës publike dhe mungesa e përgjegjësisë midis menaxherëve.

“Analiza për periudhën 1 janar – 30 qershor 2025 konfirmon se heshtja e administratës mbetet një nga dobësitë më të thella sistemike në zbatimin e të drejtës për akses të lirë në informacione me katrakter publik. Ky fenomen nuk mund të trajtohet më si një problem i izoluar ose teknik, por si një tregues i deficiteve të thella institucionale, të cilat dëmtojnë transparencën, llogaridhënien dhe sundimin e ligjit. Prania e heshtjes në 70.27% të ankesave tregon një problem serioz strukturor në administratën publike. Është veçanërisht e theksuar në organet e qeverisjes vendore dhe disa ministri kyçe, ku mosangazhimi, si dhe mungesa e procedurave të brendshme, krijojnë një mjedis në të cilin mosveprimi bëhet praktikë, jo përjashtim. Heshtja e administratës, vit pas viti, ndodh në institucione pothuajse identike, gjë që sugjeron se problemi nuk lind nga injoranca, por nga mosinteresimi kronik institucional në çështjet e transparencës. Kjo tregon rezistencë jo vetëm ndaj Ligjit, por edhe ndaj vetë logjikës së publicitetit dhe llogaridhënies”, thuhet në raport.

Pavarësisht përpjekjeve të vazhdueshme të Agjencisë përmes edukimit, manualeve dhe udhëzimeve, analiza tregon se efektet mbeten të kufizuara. Pengesa kryesore qëndron në mungesën e vullnetit politik dhe disiplinës administrative midis strukturave drejtuese të institucioneve, të cilat shpesh e injorojnë këtë të drejtë ose e reduktojnë atë në një formalitet teknik.

Rekomandime për poseduesit e informacioneve me karakter publik

Ngritja e një organizimi të brendshëm funksional për trajtimin e kërkesave
Çdo institucion duhet të emërojë një person/departament përgjegjës me përgjegjësi të qarta dhe të krijojë një procedurë standarde për regjistrimin, përpunimin dhe përgjigjen ndaj kërkesave në kohën e duhur. Mbikëqyrja e brendshme (përmes kontrolleve mujore ose tremujore) duhet të jetë e detyrueshme, me llogaridhënie të qartë ndaj menaxhmentit.

Edukimi i rregullt dhe i detyrueshëm i zyrtarëve
Institucionet duhet të sigurojnë pjesëmarrjen në kurset e trajnimit të Agjencisë për të gjithë personat që merren me kërkesat për informacion. Këto trajnime duhet të jenë pjesë e planeve vjetore të zhvillimit profesional dhe të përfshijnë testimin dhe verifikimin e detyrimeve sipas Ligjit SPIJK.

Zhvillimi dhe zbatimi i një plani proaktiv të transparencës
Faqet e internetit të institucioneve duhet të përditësohen rregullisht me informacionin, dokumentet dhe të dhënat me interes publik më të kërkuara. Neni 10 i Ligjit duhet të respektohet vazhdimisht. Institucionet duhet të emërojnë një person përgjegjës për përditësimin dhe llogaridhënien për informacionin e publikuar në faqet e internetit.

Publikimi i kërkesave dhe përgjigjeve anonime
Çdo institucion duhet të krijojë një seksion për publikimin e të gjitha kërkesave të marra dhe përgjigjeve të dhëna, në formë anonime. Kjo praktikë do të zvogëlojë numrin e kërkesave të përsëritura dhe do të përmirësojë ndërgjegjësimin publik. Monitorimi dhe raportimi mbi mosveprimin ndaj kërkesave

Çdo mosveprim (heshtje e administratës) duhet të regjistrohet brenda institucionit, me arsyet e specifikuara. Menaxhmenti i institucionit duhet të shqyrtojë raportet mbi raste të tilla çdo tremujor, gjë që nuk duhet të jetë praktikë.

Përdorimi i mjeteve digjitale për analizimin e kërkesave
Është e këshillueshme që institucionet të prezantojnë baza të dhënash dixhitale që do të mundësojnë monitorimin automatik të afateve dhe klasifikimin e kërkesave. Kjo do të lehtësojë identifikimin e informacionit më të kërkuar shpesh, i cili më pas mund të publikohet në mënyrë proaktive.

Shkëmbimi ndërinstitucional i praktikave të mira
Komunat, ministritë dhe poseduesit e tjerë duhet të krijojnë komunikim dhe shkëmbim përvojash në bashkëpunim me Agjencinë dhe organizatat e shoqërisë civile.

Heshtja e administratës nuk duhet të pranohet si praktikë normale administrative, pasi ajo përfaqëson një devijim të drejtpërdrejtë nga parimet themelore të qeverisjes së mirë.

Ligji për Qasje të Lirë në Informacione me Karakter Publik përcakton të drejtën e çdo personi fizik dhe juridik për të marrë informacion me karakter publik. Sipas nenit 21 të Ligjit, poseduesi i informacionit është i detyruar t’i përgjigjet menjëherë, dhe jo më vonë se brenda 20 ditëve, një kërkese të paraqitur. Në rastet kur kërkohet informacion i gjerë ose pjesërisht i disponueshëm, afati mund të zgjatet deri në 30 ditë, me njoftim të detyrueshëm me shkrim për kërkuesin brenda 7 ditëve.

Përndryshe, Qyteti i Shkupit, nën udhëheqjen e kryetares Danella Arsovska, ishte institucioni publik më i shquar për mosrespektimin e Ligjit për Qasje të Lirë në Informacione me Karakter Publik (LQLIKP) gjatë vitit 2024. Sipas raportit vjetor të Agjencisë për Mbrojtjen e të Drejtës për Qasje të Lirë në Informacione me Karakter Publik, Qyteti i Shkupit nuk ka vepruar sipas gjashtë vendimeve të Agjencisë, duke shkelur detyrimin ligjor për t’i siguruar qytetarëve dhe kërkuesve të informacionit qasje në dokumente publike.

Nga gjithsej 213 vendime në favor të kërkuesve të informacionit gjatë vitit 2024, në 43 raste nuk është ndërmarrë asnjë veprim, ndërsa Shkupi udhëheq me listën e moszbatuesve.

Kandidati i AKI-së për Komunën e Sarajit, Blerant Ramadani ka takuar sot banorët e Matkës duke u premtuar atyre ndërtimin e një shkolle moderne dhe ndërtimin e rrugës për tek shkolla.

Përmes njoftimit në facebook Ramadani shkruan se me Aleancën Kombëtare për Integrim, Matka do shndërrohet në histori suksese që sipas tij, do ta ndajë Sarajin nga i gjithë vendi.

Postimi i Ramadanit:

Bashkë me kryetarin Iljas Veseli dhe shefin e shtabit komunal Senehat Murtezani, sot takuam banorët e Matkës, një nga vendbanimet më të veçanta të komunës sonë.

Matka do të ketë një shkollë moderne dhe një rrugë të re deri tek shkolla, sepse fëmijët dhe familjet e këtij fshati meritojnë kushte të barabarta me të gjithë.

Përveç kësaj, Matka është perlë natyrore me potencial të jashtëzakonshëm për turizëm malor, i cili mund të gjenerojë të ardhura të qëndrueshme për banorët dhe të sjellë zhvillim për të gjithë komunën e Sarajit.

Me Aleancën Kombëtare për Integrim, me përkushtim, vizion dhe projekte konkrete, Matka do të jetë një histori suksesi që e ndan Saraji me gjithë vendin.

Më 7 shtator 1990, delegatët e Kuvendit të atëhershëm të Kosovës, që kishin shpallur Deklaratën e Pavarësisë më 2 korrik, e formalizuan këtë deklaratë me Kushtetutën e Republikës së Kosovës.

Nga protagonistët e miratimit të saj, 7 Shtatori është cilësuar si identitet i historisë së re të Kosovës.

Kushtetuta e Republikës së Kosovës është shpallur në Kaçanik, pasi ishte qyteti më i afërt me kufirin me Maqedoninë e Veriut, dhe mundësia e shpalljes së Kushtetutës ishte më e lehtë.

Atë kohë, Kosova ishte e okupuar tërësisht nga forcat policore dhe ushtarake të ish-Jugosllavisë dhe Serbisë, pasi nga 2 korriku, kur u lexua deklarata e pavarësisë, filloi aparteidi i regjimit të kasapit të Ballkanit Sllobodan Millosheviq ndaj Kosovës dhe qytetarëve shqiptarë.