Inxhinierët e Maqedonisë së Veriut paralajmërojnë se askush në shtet nuk kontrollon konfigurimet softuerike të orëmatësve të energjisë elektrike të instaluar nga EVN, çka mundëson potencialisht vendosjen e shumëzuesve të gabuar apo tarifave më të larta pa dijeninë e qytetarëve. I vetmi organ inspektues është vetë EVN, ndërsa institucionet shtetërore nuk mbajnë të dhëna për modelet apo ankesat.
Ministrja e Energjisë kishte premtuar reforma dhe funksionalizim të pajisjeve shtetërore për kontroll, por pas katër muajsh ato ende nuk janë në funksion. Inxhinierët kërkojnë mbikëqyrje të pavarur dhe transparencë urgjente në sektorin e matjes së energjisë, transmeton Portalb.mk..
“Nga përshkrimet teknike të orëmatësve Iskrameco MT174 dhe Iskrameco ME382, të cilët më shpesh instalohen, konfigurohen dhe verifikohen nga EVN, mund të lexohet se ata kanë aftësinë të përshtaten me softuer për të matur më shumë energji elektrike të konsumuar sesa konsumohet në të vërtetë. I vetmi organ në shtet që kryen ndonjë kontroll të orëmatësve është organi inspektues i operatorit austriak EVN, i cili është i akredituar nga Instituti i Akreditimit me certifikatën IT-068. Zona e inspektimit e përcaktuar nga akreditimi i këtij organi inspektues i referohet vetëm verifikimit fizik dhe teknik të matësve. Askush në shtet nuk i kontrollon cilësimet e softuerit, thonë Inxhinierët e Maqedonisë së Veriut në një reagim për mediat.
a është vendosur saktë shumëzuesi ose shumëzon konsumin ×1.1 ose ×1.2,
a janë të sakta zonat tarifore ose a aplikohen ndryshime në tarifa më të larta pa dijeninë e qytetarit,
a është konfiguruar pajisja si trefazore për një përdorues me një fazë.
As Byroja e Metrologjisë nuk e bën këtë, as Instituti i Akreditimit. Kështu, konfigurimi i orëmatësve që matin konsumin e energjisë elektrike ka ekzistuar prej kohësh si një “kuti e zezë” nën kontrollin e plotë të operatorit austriak EVN”, thuhet në reagimin e Inxhinierëve.
Sipas Inxhinierëve, edhe pse cilësimet e këtyre parametrave ndikojnë drejtpërdrejt në faturat mujore të energjisë elektrike, qytetarët nuk kanë mundësi t’i kontrollojnë ato në mënyrë të pavarur.
“Si qytetarë, ne mund të shprehim vetëm dyshime se po paguajmë më shumë sesa kemi shpenzuar, mund të kërkojmë një kontroll të matësve, por kontrolli sigurisht që nuk do të kryhet nga një autoritet shtetëror ose organ i pavarur, por nga organi inspektues i EVN-së. Por edhe atje, konfigurimet e softuerit nuk do të kontrollohen, megjithëse në fund do të na ngarkohet një shumë e përshtatshme për të. Kjo përfaqëson një boshllëk serioz sistemik në sektorin e energjisë”, thuhet në reagim.
Të nxitur nga deklarata e ministres së Energjisë, e cila më 23 shkurt 2025, gjatë një vizite në Byronë e Metrologjisë, deklaroi se “epoka e orëmatësve të pasaktë dhe faturave të larta po mbaron” dhe njoftoi se pajisjet e verifikimit të laboratorit shtetëror do të viheshin në funksion menjëherë, Inxinierët i paraqitën kërkesë për informacion publik Byrosë së Metrologjisë, për të parë rezultatet e kontrollit të kryer nga laboratori shtetëror. Përgjigja që morën zbuloi se katër muaj pas deklaratës së ministres, pajisjet ende nuk janë aktivizuar, dhe hapi i parë konkret institucional – njoftimi i prokurimit publik për instalimin dhe trajnimin e sistemit ZERA MT310-5 – ndodhi vetëm më 12 qershor – disa ditë pasi Byroja mori kërkesën tonë për informacion publik.

“Përveç kësaj, nga përgjigja, mësuam se qytetarët nuk kanë mundësi të kontrollojnë drejtpërdrejt orëmatësit, as të kenë qasje në informacion mbi cilësimet teknike, ndërsa institucionet shtetërore nuk mbajnë të dhëna të modeleve, as statistika mbi ankesat e mundshme. Kjo tregoi qartë se institucionet reagojnë vetëm nën presionin e publikut, dhe jo me iniciativën e tyre.
Prandaj, ne i paraqitëm një kërkesë EVN-së me pyetje që lidhen me aftësitë teknike të këtyre orëmatësve:
A është teknikisht e mundur të vendoset shumëzuesi i gabuar,
A është teknikisht e mundur të ndryshohen tarifat nëpërmjet qasjes në distancë,
A mbahen të dhëna për ndërhyrjet dhe kush ka qasje në to.
Pyetjet nuk ishin në drejtim të faktit nëse janë bërë ndërhyrje të tilla, por nëse ndërhyrje të tilla janë teknikisht të realizueshme dhe nëse ekziston një institucion i pavarur që e monitoron këtë”, thonë Inxhinierët.
Duke pritur përgjigjen nga EVN, ata konkludojnë se është e nevojshme një reformë urgjente që do të mundësojë mbikëqyrje të pavarur, një regjistër publik të orëmatësve dhe përfshirjen e institucioneve shtetërore në verifikimin e cilësimeve teknike.
“Ne kuptuam se asnjë institucion shtetëror nuk ka njohuri për konfigurimet e matësve, dhe EVN austriake instalon, menaxhon dhe verifikon në mënyrë të pavarur pajisjet që matin konsumin e energjisë elektrike të qytetarëve”, thuhet në fund të reagimit.
Kujtojmë se Shoqata e inxhinierëve të Republikës së Maqedonisë në mars të këtij viti, ka dorëzuar peticion në Komisionin Rregullator për Energjetikë me kërkesë për ndryshimin e rregullave për furnizim me energji elektrike. Shoqata kërkon në peticion ndryshimin e rregullave për furnizimin me energji elektrike dhe futjen e leximeve mujore të njehsorëve, siç parashikohet për kategoritë e tjera të kyçjeve në sistemin tarifor të shpërndarjes.
Nga fundi i vitit 2024 dhe në fillim të vitit 2025, mijëra qytetarë në Maqedoninë e Veriut janë përballur me fatura marramendëse për energjinë elektrike, shpeshherë shumëfish më të larta se zakonisht. Shumë prej tyre raportuan se faturat janë bazuar në vlera të parashikuara për shkak të mosleximit të rregullt të matësve nga EVN. Megjithëse janë dorëzuar mijëra ankesa për korrigjime, vetëm një pjesë e vogël është pranuar. Institucionet si KRrE dhe Avokati i Popullit janë përfshirë në trajtimin e rasteve, por ndërkohë, qytetarët vazhdojnë të ndihen të pambrojtur, ndërsa laboratori shtetëror për kontrollin e matësve ende nuk është funksional.
Për periudhën për muajt dhjetor 2024 dhe janar 2025 në “EVN Home” janë dorëzuar gjithsej 15.000 kërkesa për korrigjim të leximeve të orëmatësve për matjen e sasisë së shfrytëzuar të energjisë elektrike.
Por, siç thanë nga kompania, vetëm 2.200 ose 15% e kërkesave për korrigjim janë pranuar dhe për ato është bërë korrigjimi i faturave. Nga atje thonë se numri i ankesave është 20 përqind më i ulët krahasuar me muajin dhjetor të vitit 2023 dhe muajin janari të vitit 2024. /Portalb.mk./

Organizata Botërore për Ushqim (FAO) publikoi se në maj, krahasuar me prillin, indeksi i përgjithshëm i çmimeve të ushqimit është ulur për 0.8%. Megjithatë, në Maqedoninë e Veriut, statistika ka matur se shpenzimet e jetesës për ushqim në të njëjtën periudhë të analizuar janë rritur për 4.1%. Në maj, krahasuar me të njëjtin muaj të vitit të kaluar, përveç ushqimit, janë rritur edhe shpenzimet për mirëmbajtjen e amvisërive, për kujdesin shëndetësor, në sektorin e gastronomisë, raporton Portalb.

PSE ÇMIMET NË MAQEDONI U NGRITËN SËRISH?

Frutat dhe perimet sezonale e kanë mbushur tregun, por çmimet sërish janë “ngjitur lart”. Në marketet dhe dyqanet e Shkupit – që janë të specializuara për fruta dhe perime, në fund të majit dhe fillim të këtij muaji, çmimet ndryshojnë, por megjithatë mbesin në nivel të lartë. Konkretisht, një kilogram luleshtrydhe shitet edhe për 300 denarë, pjeshkat nga 170 deri në 200 denarë, një kilogram shalqi i mirë deri 50 denarë. Diçka më të ulëta janë çmimet e kastravecit, një kilogram nga 35 deri në 50 denarë, por domatet dhe specat ende “mbajnë” çmim deri në 100 denarë. Në periudhën e kaluar disa produkte janë shtrenjtuar dukshëm, për shembull 100 gramë kafe që shitej për 74 denarë, tani, me të njëjtin markë dhe sasi, kushton 99 denarë, që është një rritje mbi 25%.

Statistika vendore ka matur se në maj, krahasuar me prillin, inflacioni i përgjithshëm arrin 1.5% ndërsa vetëm shpenzimet për ushqim janë rritur për 4.1%. Shpenzimet për ushqim janë rritur edhe krahasuar me majin e kaluar, për 4.9%, ndërsa në pesë muajt e parë të këtij viti, krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2024, rritja është 4.1%. Nga janari deri në fund të majit, krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, shpenzimet e jetesës janë rritur pothuajse për gjithçka: për mirëmbajtje të amvisërisë dhe mobilje për 3.7%, për kujdes shëndetësor për 4.1%, për restorante dhe hotele 7.8%.

ÇMIMET BOTËRORE TË USHQIMIT NË RËNIE

Në maj krahasuar me prillin, sipas statistikave të Organizatës Botërore për Ushqim, indeksi i çmimeve të ushqimit është ulur për 0,8%. Konkretisht, indeksi i çmimeve të drithërave është ulur për 1.8%, i vajit bimor për 3.7% dhe i sheqerit për 2.6%. “Çmimet globale të misrit ranë ndjeshëm gjatë muajit, për shkak të konkurrencës së fortë dhe disponueshmërisë së shtuar sezonale. Çmimet globale të vajit bimor u ulën për shkak të konkurrencës, prodhimit të shtuar sezonal dhe rezervave ekzistuese”, theksojnë nga FAO. Nga ana tjetër, në maj krahasuar me prillin, indeksi i çmimeve të produkteve të qumështit është rritur për 0.8%, ndërsa i mishit për 1.3%.

Inflacioni në rritje në vend është nën “vëzhgim të rreptë” të Bankës Popullore të Maqedonisë. Në vlerësimin e Këshillit Ekzekutiv për Politikë Monetare të BPM-së, i pari nën mandatin e guvernatorit të ri Trajko Sllaveski, është vërejtur se inflacioni i majit është më i lartë nga sa pritej dhe për këtë arsye nevojitet kujdes. BPM nën drejtimin e guvernatorit të ri e ka mbajtur politikën monetare ekzistuese, pa ndërhyrje në instrumentet për lehtësim.

“Performanca inflacionare përbën ende një segment të rëndësishëm që duhet ndjekur me kujdes. Konkretisht, në maj të vitit 2025, norma vjetore e inflacionit është përshpejtuar dhe arrin 3,3%. Kjo, në masën më të madhe, është për shkak të rritjes së çmimeve në përbërësin ushqimor, pas përfundimit të vlefshmërisë së masave për kufizimin e rritjes së çmimeve”, thuhet nga BPM dhe shtohet se realizimet e inflacionit janë pak mbi pritjet, gjë që tregon për efekte të zgjatura dhe nevojë për kujdes. “Prandaj, rreziqet për dinamikën e ardhshme të inflacionit vazhdojnë të ekzistojnë dhe janë të lidhura me pasigurinë e zgjatur nga mjedisi i jashtëm i ndryshueshëm, por edhe me faktorë të brendshëm që ndikojnë në kërkesë”.(koha.mk)

Deputeti i Aleancës për Shqiptarët, Halil Snopçe, ka ngritur një pyetje me ironi politike lidhur me funksionimin e qeverisë aktuale, e cila, sipas tij, megjithëse ka shumicën numerike në Kuvend, nuk arrin të sigurojë shumicën e nevojshme sipas parimit të Badenterit.

“Si mund të quhet një qeveri që ka 75 deputetë, por nuk ka Badenter?” – pyeti Snopçe, duke shtuar se situata bëhet edhe më paradoksale kur shumica kishte dakordësi edhe me partinë opozitare LSDM për ndryshimet në Kodin Zgjedhor.

Sipas tij, në dispozicion ishin të paktën 75 + 18 deputetë, pra gjithsej 93. Megjithatë, ligjet nuk u vunë fare në votim.
“Është e pakuptimtë – të kesh përkrahjen e 93 deputetëve dhe sërish të mos i vendosësh ligjet për votim.”

Për shkak të mungesës së Badenterit, sot nuk u votuan as ndryshimet në Ligjin për Kodin Zgjedhor dhe as ato në Ligjin për Arsimin Fillor.

Snopçe shtroi publikisht pyetjen:
“Ku qëndron esenca e këtij fenomeni? Çfarë do të thotë kjo? A mund të më ndihmojë dikush ta gjej një emërtim të përshtatshëm për këtë shumicë parlamentare?”