Enti Shtetëror i Revizionit (EShR) ka konstatuar se Maqedonia nuk ka një strategji, kornizë ligjore ose infrastrukturë të përshtatshme për zbatimin e inteligjencës artificiale (IA) në sektorin publik, pavarësisht faktit se në periudhën nga viti 2018 deri në vitin 2023 përmes Fondit të Inovacionit dhe Zhvillimit Teknologjik (FIZhT) u bashkëfinancuan 48 projekte me vlerë 6,11 milionë euro. Asnjë nga këto projekte nuk ka gjetur zbatim në institucione, transmeton Portalb.mk.

Revizioni i suksesshmërisë me temë “Mundësitë për përdorimin e inteligjencës artificiale në sektorin publik” tregoi se mungon një strategji kombëtare dhe rregullore ligjore për përcaktimin e rregullave për zbatimin e IA-së, plane veprimi me afate dhe përgjegjësi, si dhe një buxhet i parashikuar për projekte të tilla.

Edhe pse në më shumë dokumente strategjike përdorimi i IA-së përmendet si pjesë e qëllimeve më të gjera në fusha si arsimi, shëndetësia, siguria, digjitalizimi i administratës, financat, turizmi dhe bujqësia, për realizimin e kësaj nuk ka një qasje të koordinuar dhe as plane konkrete.

EShR ka konstatuar se investimet në infrastrukturën e TIK-ut për kapacitetet e avancuara hulumtuese, siç janë superkompjuterët, qendrat e të dhënave dhe sistemet e përpunimit të të dhënave të mëdha, janë të papërfillshme. Kjo e kufizon gatishmërinë për përdorimin e IA-së. Edhe krahas mbulimit me rrjet 5G të 96,99 përqind të popullsisë vendi nuk ka një infrastrukturë digjitale moderne dhe gjithëpërfshirëse.

Nga 48 projektet e financuara me elemente të IA-së të shpërndara në sektorë si industria aviatike, auto/agro industria, veterinaria, e- biznesi, energjetika, shëndetësia, TI, financat, arsimi, sektorët publikë dhe ligjorë, mungon një regjistër publik, gjë që e zvogëlon vizibilitetin, ndjekjen dhe mundësinë e aplikimit të tyre në institucione.

Si shembull të qëndrueshmërisë së pamjaftueshme revizorët e përmendin mjetin ADA – asistent digjital i bazuar në IA, i promovuar nga Qeveria në vitin 2023 për rritjen e transparencës dhe për informimin rreth mundësive të investimit. Mjeti nuk është më në funksion edhe pse për zhvillimin dhe mirëmbajtjen e tij u shpenzuan 150.000 euro.

Revizioni gjithashtu thekson se disponueshmëria e kufizuar e të dhënave të hapura, koordinimi i dobët me organet ndërkombëtare dhe gatishmëria e ulët institucionale paraqesin pengesa serioze. Portali i të dhënave të hapura i krijuar në vitin 2018 nuk ka qenë funksional që nga fillimi i vitit 2025, për këtë arsye vendi nuk është përfshirë në Raportet Evropiane të të Dhënave të Hapura në vitet 2023 dhe 2024.

Sa i përket burimeve njerëzore FSHIIK dhe FETI pranë UKM-së kanë një numër të konsiderueshëm punime diplomash, magjistraturash dhe doktorature lidhur me IA-në dhe marrin pjesë në projekte si TTS-MK dhe ChatMed, por u mungon një regjistër publik i kuadrit të trajnuar, programe të formalizuara për rikualifikim dhe lidhshmëri sistemike me sektorin publik.

Revizorët kanë konstatuar se edhe pse korniza legjislative për mbrojtjen e të dhënave personale është në përputhje me standardet evropiane (GDPR) zbatimi i këtyre standardeve në projektet e IA-së është i pamjaftueshëm dhe i rrezikshëm, ndërsa Agjencia për Mbrojtjen e të Dhënave Personale nuk ka kapacitete të mjaftueshme për mbikëqyrje. Nuk ka një mekanizëm të formalizuar që i rregullon të gjitha aspektet etike të zbatimit të IA-së në sektorin publik.

EShR rekomandon që Ministria e Transformimit Digjital në bashkëpunim me Qeverinë dhe institucione të tjera kompetente të krijojë një strategji kombëtare dhe një kornizë ligjore për IA-në, të investojë në infrastrukturën e TIK-ut, të krijojë një bazë të centralizuar të të dhënave të projekteve të IA-së dhe të krijojë mekanizma për mbrojtjen e të dhënave personale dhe zbatimin etik të teknologjisë.