Evropa Veriore, Qendrore dhe Jugore po përgatiten për një lidhje të madhe, dhe pika kyçe në hartë është Via Carpatia – një rrjet autostradash transnacional i planifikuar që do të lidhë Evropën Veriore dhe Jugore. Pritet të hapet në vitin 2027. Me fjalë tjera, Via Carpatia është një rrjet autostradash transnacionale, rreth 3,000 kilometra i gjatë, i cili supozohet të lidhë veriun dhe jugun e Evropës. Është një nga projektet më të rëndësishme të BE-së dhe, pas një ndërprerjeje, gjërat duket se po ecin përpara përsëri. Seksioni rumun u hap së fundmi, ndërsa seksioni polak po ecën përpara nga një rrugë pa krye. Ajo quhet ndryshe “Rruga e Mëndafshit Evropiane”, dhe është një rrugë transporti e iniciuar nga i ashtuquajturi Grupi i Vishegradit. Rruga shtrihet nga porti i Klaipedës në Lituani dhe Gdańsk (Deti Baltik) në Poloni, përmes Polonisë, Sllovakisë, Hungarisë, Rumanisë dhe Bullgarisë, deri në portin e Selanikut (Deti Egje) dhe Konstanz (Deti i Zi).

Çështja e hapjes së Via Karpatia, një korridori transporti panevropian ka hapur debatin se sa do të anashkalojë trafikun e mallrave tranzit dhe të pasagjerëve nëpër Kroaci, Serbi dhe Maqedoni , duke pasur parasysh se i gjithë korridori kalon nëpër vendet anëtare të Bashkimit Evropian, dhe nga 1 janari i këtij viti edhe nëpër vendet anëtare të zonës Shengen , që do të thotë se nuk ka kufij, nuk ka taksa doganore dhe të njëjtat rregullore evropiane zbatohen gjatë gjithë rrugës.

Fakti që pjesa e Via Karpatija që kalon nëpër Rumani dhe Bullgari shtrihet menjëherë pranë Maqedonisë dhe Serbisë po krijon frikë se kjo autostradë do të ulë fluksin e kamionëve dhe veturave.

Vladimir Momçilloviq, profesor në Fakultetin e Trafikut në Beograd, shpjegon se Via Karpatija është një alternativë ndaj Korridorit 10 dhe një mënyrë për transportuesit për të shmangur ndalesat dhe pritjet e gjata në kufij. Ai kujton se Serbia ka qenë prej kohësh e vetmja mundësi për të lidhur Lindjen e Mesme dhe Jugun me Veriun dhe Perëndimin e Evropës, dhe se disa vlerësime janë se trafiku i mallrave tranzit do të ulet me rreth 40 për qind kur Via Karpatia të vihet në funksion. “Turqit mund të mos duan të kalojnë Via Karpatia sepse ata tashmë kanë krijuar lidhje dhe vende pushimi. Ata që drejtohen në rajon dhe në drejtim të Italisë dhe perëndimit të Evropës do të kalojnë përsëri nëpër Serbi”, thotë profesor Momçilloviq.

Nga shoqata “Transporti Ndërkombëtar” besojnë se në momentin e parë pasojat nuk do të jenë aq dramatike, por se ato vështirë se do të ndihen. “Korridori Karpat ka pak efekt në mallrat turke që udhëtojnë drejt Gjermanisë dhe vendeve të tjera të Evropës Perëndimore”, shpjegojnë nga kjo shoqatë.

Tre muaj më parë, Turqia u bë partnere strategjike e Iniciativës së Tre Deteve (3SI), sipas deklaratës së përbashkët të Samitit të 10-të të mbajtur më 29 prill në Varshavë.

Në hapje të samitit, ish-presidenti polak, Andrzej Duda njoftoi se Turqia dhe Spanja do t’i bashkoheshin iniciativës si partnerë strategjikë, ndërsa Mali i Zi dhe Shqipëria u konfirmuan si anëtarë zyrtarë.

Tre Dete , i lançuar në vitin 2015, shërben si një platformë rajonale që bashkon 13 vende të Bashkimit Evropian të vendosura midis Detit Adriatik, Detit Baltik dhe Detit të Zi. Objektivi i saj kryesor është të rrisë bashkëpunimin ndërkufitar në energji, transport dhe infrastrukturë dixhitale përgjatë boshtit veri-jug të Evropës. Pranimi i Turqisë si partner strategjik vjen në një kohë vendimtare kur vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore po kërkojnë të diversifikojnë rrugët e energjisë, të përmirësojnë korridoret e transportit dhe të forcojnë infrastrukturën dixhitale. Turqia luan një rol të rëndësishëm rajonal në këto përpjekje, veçanërisht për shkak të pozicionit të saj gjeografik që lidh Evropën dhe Azinë.

Ministri i Transportit dhe Infrastrukturës, Abdulkadir Uraloğlu, përfaqësoi Turqinë në seancën kryesore plenare të Samitit të 10-të 3SI, në të cilën morën pjesë krerët e shteteve dhe qeverive.

Në fjalën e tij, Ministri Uraloğlu tha se 3SI do të përmirësonte ndjeshëm zhvillimin rajonal duke krijuar një korridor të fuqishëm lidhjeje përgjatë boshtit veri-jug në Evropën Lindore dhe Qendrore. Uraloğlu vuri në dukje se Turqia e ka ndjekur nga afër iniciativën që nga fillimi i saj.

“Brenda 10 viteve, Iniciativa e Tre Deteve është transformuar nga një ide ambicioze në një forcë transformuese për zhvillimin rajonal dhe integrimin evropian. Projekte si Via Carpathia dhe Rail Baltica pasqyrojnë këtë vizion të përbashkët”, tha ai. Nga ana tjetër, Polonia ka njoftuar se seksioni i saj me një gjatësi totale prej 712 kilometrash do të përfundojë plotësisht në vitin 2027. Sipas faqes zyrtare të internetit të projektit “Tre Dete” , 282 kilometra janë ndërtuar nëpër Poloni deri në vitin 2025, 257 janë duke u rindërtuar dhe 171 janë në fazën përgatitore. Interesi i Via Karpatia është i dyfishtë – nga njëra anë, ky korridor transporti lehtëson dhe përshpejton rrjedhën e mallrave, dhe nga ana tjetër, ndikon në zhvillimin e vendeve nëpër të cilat kalon, dhe veçanërisht të rajoneve të pazhvilluara në to. “Qëllimi i projektit është të eliminojë ndryshimet në zhvillimin e infrastrukturës brenda Evropës”, thuhet në faqen e internetit të nismës “Tre Detet”.

Kjo autostradë synon të lidhë përfundimisht vendet e Tre Deteve në një bosht veri-jug (nga Deti Baltik në Detet e Zi dhe Egje), duke krijuar një sistem transporti efikas dhe koherent në Evropën Qendrore. Rruga duhet të thyejë modelin tradicional të boshtit tregtar Lindje-Perëndim , mbi të cilin vendet e Evropës Qendrore kanë bazuar rritjen e tyre ekonomike deri më tani. “Duke lidhur vendet deri më tani të lidhura dobët të Rajonit të Tre Deteve , Via Carpatia do të krijojë një potencial të madh për ndërtimin e lidhjeve ekonomike brenda rajonit, duke gjeneruar rritje të mëtejshme dhe në fund të fundit duke u bërë një shtyllë kurrizore infrastrukturore e pjesës lindore të BE-së. Së fundmi, si një rrugë me kapacitete të larta e vendosur në mënyrë të përshtatshme përgjatë një vije të mundshme fronti, Via Carpatia do të përmirësojë gjithashtu sigurinë e krahut lindor të NATO-s”, shkruan “Tre Detet”.

“Deklarata mbi Via Karpatia thekson se rruga ka një rol të rëndësishëm në stimulimin e rritjes në rajonet lindore të Unionit, të cilat shpesh përballen me probleme socio-ekonomike. Ndërtimi, rinovimi dhe zgjerimi i saj do të çojnë në një ulje të ndryshimeve në nivelin e zhvillimit midis rajoneve evropiane, duke siguruar vende të reja pune dhe konkurrueshmëri. Investimi gjithashtu do të forcojë lidhjet ekonomike dhe sociale me shtetet fqinje anëtare të BE-së, veçanërisht në kontekstin e zgjerimit të ardhshëm të Unionit në lindje”, shkroi ish-eurodeputeti polak, Tomasz Poreba në vitin 2018 në tekstin për Institutin e Varshavës, një organizatë jofitimprurëse që merret me gjeopolitikën dhe marrëdhëniet ndërkombëtare. (koha.mk)