Nga Driton Zenku / Sociolog-Gazetar
Ngjarja e rëndë në Prilep, ku një burrë vrau nipin dhe djalin e tij 11-vjeçar, përpara se të vetëvritej, nuk është thjesht një akt individual i dhunës.
Është pasqyrë e një çarje të thellë sociale, institucionale dhe psikologjike. Një rast ekstrem që zbulon shumë më tepër sesa vetëm një tragjedi familjare.
1. Shpërbërja e lidhjeve familjare dhe shoqërore
Në shoqëritë tona ballkanike, familja ka qenë tradicionalisht një bërthamë e fortë mbështetjeje. Por sot ajo shpesh është terren i tensionuar, ku akumulohen frustrime, trauma dhe shpërthime të paadresuara. Në këtë rast, është pikërisht një marrëdhënie familjare – dajë e nip – që përfundon në vrasje. Kjo tregon një degradim të rolit mbrojtës dhe ndërlidhës të familjes.
2. Heshtja e komunitetit dhe mungesa e ndërhyrjes së hershme
Autori, sipas raportimeve, kishte paralajmëruar në Facebook për atë që do të ndodhte. Kjo është një thirrje për ndihmë, një sinjal alarmi që nuk është lexuar nga askush. As familja, as rrethi i ngushtë, as autoritetet. Kjo tregon një mungesë të thellë të reagimit ndaj shqetësimeve mendore ose emocionale. Shoqëria jonë ka ende tabu të mëdha kur vjen puna te shëndeti mendor, duke i lënë individët në krizë të vetmuar, të papërkrahur dhe shpesh të rrezikshëm.
3. Institucionet në dështim total
Ndoshta aspekti më tronditës është fakti që policia është paraqitur në vendngjarje shtatë orë pas denoncimit të rastit. Në një rast me fëmijë të përfshirë, me rrezik potencial për pengmarrje apo shpërthim, një reagim i tillë është jo vetëm i papranueshëm – është kriminal. Ky është një simptomë e thellë e deinstitucionalizimit – kur ligji ekziston në letër, por zbatimi i tij mbetet në mëshirë të kapaciteteve lokale apo “vullnetit” të individëve brenda sistemit.
4. Normalizimi i dhunës dhe spektakolarizimi i tragjedisë
Reagimi publik pas ngjarjes është kryesisht në formën e lajmit tronditës, komenteve të shpejta dhe keqardhjes së vakët. Ndërkohë, në rrjetet sociale, rasti po trajtohet me sensacionalizëm, me pak reflektim për shkaqet më të thella. Kjo tregon për një shoqëri që më shumë tronditet sesa ndërgjegjësohet – më shumë komenton sesa kupton.
5. Pyesim pas tragjedisë, por nuk veprojmë para saj
Sa herë duhet të përsëritet një skenar si ky, që të kuptojmë se duhen politika serioze për ndërhyrje të hershme psikologjike, rritje të vetëdijes për shëndetin mendor dhe trajnime për reagim të shpejtë të institucioneve? A kemi sistem për të ndjekur sinjalet në rrjetet sociale? A kemi psikologë në nivel komunal? A e dimë si të flasim me një njeri që po shfaq shenja destabiliteti emocional?
Konkluzion: Një krim i paralajmëruar në një shoqëri të shurdhër
Rasti në Prilep nuk është vetëm një histori krimi. Është një akt që ndodhi në një vakum kujdesi – personal, shoqëror dhe institucional. Derisa të fillojmë të ndërtojmë rrjete reagimi dhe ndjeshmëri kolektive, do të vazhdojmë të jemi dëshmitarë të tragjedive të tilla, të cilat – në të vërtetë – kanë nisur shumë përpara se të ndodhë e pabesueshmja. Shkrim për Flaka